این ماده بهصورت گاز بیرنگ با بوی تند و تیز وجود دارد و معمولاً بهصورت محلول آبی (به نام فرمالین، با غلظت حدود ۳۷٪) مصرف میشود.
به دلیل خاصیت ضدعفونیکنندگی، ضد میکروبی، چسبندگی و پلیمریزاسیون بالا، در صنایع مختلف کاربردهای گستردهای دارد.
۱. کاربردهای صنعتی و شیمیایی
تولید رزینها و پلیمرها:
فرمالدهید مادهی اولیهی بسیاری از رزینهاست، از جمله:
رزین فنولفرمالدهید (PF) – برای چسب و عایق حرارتی
رزین اورهفرمالدهید (UF) – در چسب تختهسهلا و MDF
رزین ملامینفرمالدهید (MF) – در ظروف ملامینی و روکشها
ساخت مواد شیمیایی دیگر مثل متانول، اسید فرمیک، پارافرمالدهید، و هگزامین.
در صنایع پوشش و رنگ بهعنوان عامل سختکننده و تثبیتکننده.
۲. کاربرد در صنایع چوب و مبلمان
در ساخت MDF، نئوپان، تختهسهلا، چسبهای چوب و لمینتها.
فرمالدهید بهعنوان عامل پیونددهنده در چسبهای اورهفرمالدهید استفاده میشود.
باعث افزایش استحکام، مقاومت در برابر رطوبت و دوام طولانی در محصولات چوبی میشود.
۳. کاربردهای بهداشتی و پزشکی
ضدعفونیکننده و گندزدا در بیمارستانها و آزمایشگاهها (محلول فرمالین).
تثبیتکننده نمونههای بیولوژیکی (در کالبدشکافی و آزمایشهای بافتشناسی برای حفظ اندامها).
در تولید برخی واکسنها (بهعنوان غیرفعالکننده ویروسها و سموم باکتریایی).
توجه: به دلیل سمیت بالا، تماس مستقیم یا استنشاق بخارات آن در محیطهای پزشکی باید با تهویه و تجهیزات ایمنی همراه باشد.
۴. کاربرد در صنایع آرایشی و نساجی
در گذشته به عنوان نگهدارنده در شامپوها و لاک ناخنها استفاده میشد.
امروزه فقط در مقادیر بسیار پایین و کنترلشده یا بهصورت ترکیبات مشتقشده مجاز است.
در صنعت نساجی برای ضدچروک کردن پارچهها و تثبیت رنگ.
۵. کاربردهای آزمایشگاهی و آموزشی
در حفظ و نگهداری نمونههای تشریحی (بافت بدن انسان یا حیوانات).
در آزمایشگاههای میکروبیولوژی و آناتومی برای ضدعفونی و تثبیت سلولها.
۶. خطرات و نکات ایمنی
سمی و تحریککننده قوی است (برای چشم، پوست و دستگاه تنفسی)
قرار گرفتن طولانیمدت در معرض بخار فرمالدهید ممکن است باعث سرطان (بهویژه سرطان بینی و گلو) شود.
کار با این ماده باید در محیط با تهویه مناسب، همراه با ماسک، دستکش و عینک ایمنی انجام شود.